Kanonlar Ne Demek? Toplumun Görünmeyen Kurallarını Birlikte Sorgulayalım

Hayatın akışında hepimizin farkında olmadan uymak zorunda kaldığı bazı kurallar vardır. Kimse bize “böyle yapmalısın” demez ama çoğu zaman farklı davrandığımızda dışlanır, eleştirilir veya görmezden geliniriz. İşte bu görünmez kuralların, kabul edilmiş normların ve toplumun “doğru” diye sunduğu ölçütlerin adına kanonlar denir. Bu yazıda “Kanonlar ne demek?” sorusunu, toplumsal cinsiyet, çeşitlilik ve sosyal adalet merceğinden bakarak ele alacağız. Hazırsan, düşünmeye davet eden bir yolculuğa çıkıyoruz.

Kanonlar: Toplumun Yazılmamış Kuralları

Kanon kelimesi, köken olarak “ölçü”, “standart” veya “kural” anlamına gelir. Kültürel ve sosyal bağlamda ise kanonlar; sanat, edebiyat, davranış, cinsiyet rolleri ve değer yargıları gibi alanlarda “doğru” kabul edilen ve genellikle egemen gruplar tarafından belirlenen normlardır.

Bir başka deyişle kanonlar, “normal”i tarif eder. Hangi kitapların klasik sayılacağına, hangi davranışların makbul olduğuna, kimlerin başarılı veya saygın kabul edileceğine dair görünmez bir çerçeve çizer. Ancak sorun şu ki, bu çerçeve çoğu zaman toplumun tamamını değil, sadece belirli bir kesimi temsil eder.

Toplumsal Cinsiyet ve Kanonlar: Kadınlar Nerede?

Toplumsal cinsiyet, kanonların en çok etkilediği alanlardan biridir. Yüzyıllar boyunca erkekler, sanatın, siyasetin, bilimin ve felsefenin merkezindeydi. Bu nedenle kanonlar da çoğunlukla erkek deneyimlerini merkeze alarak şekillendi. Kadınların üretimleri ise ya göz ardı edildi ya da “istisna” olarak tanımlandı.

Kadınların empati odaklı, toplumu iyileştiren ve ilişkileri merkeze alan yaklaşımları çoğu zaman “duygusal” diye küçümsendi. Oysa bu yaklaşım, toplumların dönüşümünde en az analitik zekâ kadar önemliydi. Bugün kadınların sesleri daha çok duyuldukça, kanonların da değişmeye başladığını görüyoruz. Artık “klasik” sayılan eserlerin listeleri çeşitleniyor, kadın bakış açısı da tarihe yazılıyor.

Erkekler ve Kanonlar: Çözüm Odaklılığın Gücü

Erkeklerin kanonlarla ilişkisi genellikle çözüm odaklı ve sistematik olmuştur. Tarih boyunca egemen konumda olduklarından, çoğu zaman bu normları belirleyen taraf da onlar olmuştur. Bu analitik yaklaşım, kanonların oluşmasında düzen ve yapı sağlamış olsa da, çoğu zaman farklı deneyimlere kapı kapatmıştır.

Bugün artık mesele sadece “çözüm üretmek” değil; bu çözümlerin herkes için adil, erişilebilir ve kapsayıcı olmasını sağlamaktır. Bu noktada erkeklerin analitik gücü ile kadınların empatik bakışı bir araya geldiğinde daha dengeli ve adil bir toplumsal yapı ortaya çıkar.

Çeşitlilik ve Yeni Kanonlar: Kimler İçeriye Alınıyor?

Kanonlar sadece cinsiyet değil, ırk, sınıf, dil, inanç ve cinsel yönelim gibi kimlik eksenlerinde de şekillenir. Uzun yıllar boyunca “merkez” olarak kabul edilen azınlık dışındaki gruplar kanonların dışında bırakıldı. Ancak bugün dünya değişiyor.

Artık sanat galerilerinde sadece Batılı erkek ressamların değil, Afrika kökenli kadın sanatçıların eserleri de sergileniyor. Edebiyat derslerinde sadece Avrupalı yazarların değil, Asyalı, Latin Amerikalı ve queer yazarların kitapları da okutuluyor. Kanonlar, çeşitlilikle yeniden tanımlanıyor ve bu da toplumun daha adil, daha kapsayıcı bir geleceğe ilerlemesini sağlıyor.

Kanonları Sorgulamak: Direniş Değil, Dönüşüm

Kanonları sorgulamak, onları yıkmak anlamına gelmez. Aksine, daha geniş bir insan deneyimini yansıtacak şekilde dönüştürmek anlamına gelir. Bu dönüşüm için şu soruları sormamız gerekir:

“Kimin sesi bu kanonların dışında kaldı?”

“Neden bazı deneyimler ‘merkez’de değil?”

“Kanonları yeniden tanımlarsak kimler için daha adil bir dünya yaratabiliriz?”

İşte bu sorular, toplumsal adaletin ve eşitliğin kapısını aralar.

Sonuç: Kanonları Yeniden Yazmak Hepimizin Elinde

Kanonlar, geçmişin ürünü olabilir ama geleceği şekillendirmek bizim elimizde. Kadınların empati dolu sesleriyle erkeklerin çözüm odaklı bakış açıları birleştiğinde, ortaya daha zengin, daha adil ve daha kapsayıcı bir toplumsal yapı çıkar.

Şimdi sana soruyorum: Sence bugün hangi alanlarda kanonları yeniden yazmamız gerekiyor? Hangi sesler hâlâ duyulmuyor? Yorumlarda düşüncelerini paylaş, çünkü belki de yeni kanonlar tam da senin fikirlerinle şekillenecek.